Partycypacja społeczna to aktywny udział obywateli w procesach zarządzania publicznego poprzez włączenie ich m.in. w powstawanie dokumentów planistycznych, podejmowania kluczowych decyzji i rozwiązywania problemów lokalnych. Dodatkowym atutem  jest to, że szerokie i efektywne współdziałanie zapobiega lokalnym konfliktom oraz protestom. W myśl ustawy o rewitalizacji z 9 października 2015 "partycypacja społeczna obejmuje przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób zapewniający aktywny udział interesariuszy, w tym poprzez uczestnictwo w konsultacjach społecznych oraz w pracach Komitetu Rewitalizacji".

Podstawowym wyzwaniem partycypacji jest to, aby obie strony chciały z niej korzystać. Kluczowe  znaczenie ma to czy i w jakim zakresie strona publiczna dopuszcza udział obywateli w kształtowaniu i realizacji swoich działań. Stosowanie różnych  form  partycypacji wymaga  zmiany myślenia i podejścia do zarządzania publicznego, a także przekonania o korzyściach z niej wynikających.

Sposób realizacji partycypacji obywatelskiej ma  duży wpływ na skuteczność i efektywność tego procesu, a także na zaangażowanie mieszkańców. Podstawowym warunkiem jest zagwarantowanie udziału obywateli we wszystkich etapach podejmowania  i  realizacji  decyzji  publicznych. Obywatele powinni być włączeni w następujące etapy jego tworzenia i realizacji:

• diagnoza problemów społecznych, będąca podstawą do dalszych działań,
• planowanie programu, wypracowywanie propozycji konkretnych rozwiązań w sferze usług społecznych,
• podejmowanie decyzji  o  ostatecznym kształcie programu, realizacja programu, w tym świadczenie usług społecznych,
• monitorowanie i ocena realizacji programu.

Inicjatywa  w  zakresie  partycypacji  musi  należeć  do  samorządu. To  on  jest  odpowiedzialny  za  decyzje  publiczne, choć oczywiście zdarza się, że są one wynikiem aktywności i postulatów samych mieszkańców. Jako  gospodarz  partycypacji samorząd powinien jasno określić, czemu ma ona służyć, co jest jej przedmiotem, jakie są jej zasady i formy, kto w niej uczestniczy i jaka jest rola obu stron dialogu. Najlepiej, aby zrobił to w konsultacji z samymi zainteresowanymi, czyli mieszkańcami, tak aby wypracowana formuła była adekwatna do ich oczekiwań, potrzeb i możliwości. Niezależnie od  przyjętych  rozwiązań istotne jest, by w procesie partycypacji uczestniczyli  przedstawiciele  wszystkich istotnych środowisk i grup społecznych, których interesy są związane z przedmiotem decyzji publicznych

Istotnym warunkiem partycypacji obywatelskiej jest reprezentacja. Obie strony muszą wyłonić swoich reprezentantów, którzy podejmą w ich imieniu decyzje lub przynajmniej wypracują propozycje rozwiązań, akceptowanych następnie przez szersze gremia. W procesie partycypacji powinni uczestniczyć nie tylko przedstawiciele władz stanowiących i wykonawczych, lecz także istotnych instytucji publicznych, będących realizatorami tych decyzji.

Jednym z wielu wyzwań partycypacji obywatelskiej jest przełamanie powszechnego partykularyzmu interesów. Bywa że niektóre środowiska społeczne traktują partycypację jako sposób załatwienia  swoich  interesów,  zapominając o dobru wspólnym i interesach innych grup społecznych. To utrudnia osiągnięcie porozumienia  i  wypracowanie  wspólnych decyzji. Kluczowa w tym przypadku jest oczywiście strona publiczna, która powinna jasno informować obywateli o tym, że decyzje muszą służyć wszystkim zainteresowanym mieszkańcom, a nie tylko ich części i pilnować, by głosy obywateli nie zostały zdominowane przez jedną grupę społeczną.